Tổng số lượt xem trang

Thứ Tư, 11 tháng 9, 2013

TÌM HIỂU TÔN HIỆU "CHÚA TIÊN - NGUYỄN HOÀNG"


  H.1
(Riêng tặng tất cả giáo viên và học sinh trường Nguyễn Hoàng – Quảng Trị, xưa và nay)

Dân Việt ta luôn tự hào có được một giang sơn gấm vóc trải dài từ ải Nam Quan đến Mũi Cà Mau. Để có một non nước tươi đẹp như vậy, hẳn không ai quên được công cuộc Nam tiến mở mang bờ cõi của dân tộc ta dưới thời các chúa Nguyễn Đàng Trong.



Khởi đầu nghiệp Chúa ở Đàng Trong là Chúa Nguyễn Hoàng. Ông vào trấn thủ Thuận Quảng, bắt đầu một thời kỳ lịch sử mới. Để mở rộng bờ cõi, năm 1611 ông đã thực hiện cuộc Nam tiến đầu tiên, tiến chiếm đất từ đèo Cù Mông (bắc Phú Yên) đến đèo Cả (bắc Khánh Hòa) của vương quốc Chăm Pa vốn đã suy yếu, lập thành phủ Phú Yên gồm hai huyện Đòng Xuân và Tuy Hòa, giao cho Văn Phong trấn giữ. Cho tới khi ông mất, giang sơn họ Nguyễn trải dài từ đèo Ngang (nam Hà Tĩnh) tới núi Đá Bia (Thạch Bi Sơn), gần đèo Cả, bây giờ là vùng cực nam Phú Yên.


Tương truyền trong lúc hấp hối, Nguyễn Hoàng dặn dò con trai là  Nguyễn Phúc Nguyên:Nếu Bắc tiến được thì tốt nhất, bằng không giữ vững đất Thuận Quảng và mở mang bờ cõi về phía nam.”

Bản dịch của Viện Sử học sách Đại Nam thực lục, Tập I, tr.28 ghi: “Chúa vỗ về quân dân, thu dụng hào kiệt, sưu thuế nhẹ nhàng, được dân chúng mến phục, bây giờ thường xưng (tụng) Chúa Tiên. Nghiệp đế dựng lên, thực là xây nền từ đấy.”

Danh xưng Chúa Tiên trong sử sách ghi là thế, các sách báo ngày nay cũng viết thê. Tuy nhiên, vì không có chữ Hán kèm theo, việc hiểu nghĩa của danh xưng này gặp nhiều khó khăn, mỗi người một ý. Nói chung có 02 cách hiểu:

- Một số nhà nghiên cứu cho rẳng “Tiên” là trước, như trong các cụm từ “trước tiên, tổ tiên, tiên vương, tiên đế,..” Vậy chúa Tiên là vị chúa đầu tiên, vị chúa khởi thủy của thời Đàng Trong. Nếu thế thì sách xưa phải đã viết là  先 主. Có diều cần lưu ý là các cụm từ tiên vương, tiên đế, tiên chúa lại có nghĩa thông dụng là vị vua, vị chúa đã qua đời. Xưng tụng vậy e là không tế nhị rồi.

- Theo một số người khác “Tiên” là ông Tiên, như trong các cụm từ “tiên phật, tiên cảnh, tiên ông,…” . Theo nghĩa này, chúa Tiên là vị chúa nhân hậu, bác ái, luôn cứu giúp kẻ khốn khó, cơ bần như các ông tiên, ông bụt trong các chuyện cổ tích truyền khẩu dân gian. Với nghĩa này, chúa Tiên phải viết là .

Cái điều nên làm là chúng ta cần căn cứ vào các tư liệu cổ để khỏi phải suy diễn cảm tính rồi tranh luận một cách chủ quan. Tra cứu các sách xưa, người viết đã gặp 02 tư liệu sau:

1- Cụ Trần Trọng Kim trong sách Việt Nam Sử lược, NXB Trung tâm Học Liệu Sài Gòn, 1972, về sau NXB Tp Hồ Chí Minh tái bản vào năm 2000, có vẽ sơ đồ Nguyễn thị thế phổ. Trong sơ đồ này cụ ghi rõ là Đoan Quận Công Nguyễn Hoàng (Chúa Tiên) với chữ Hán là . (H.1) Nếu để ý đến danh xưng của con chúa Nguyễn Hoàng, chúa Nguyễn Phúc Nguyên là Phật Chúa (H.2), thì ta thấy được sự thống nhất trong cách xưng tụng của các vị chúa này. Họ là những người luôn cứu giúp dân chúng như các vị tiên phật trong truyện thần thoại  

Dẫu vậy, người viết vẫn chưa yên tâm với tư liệu này. Sách vở in đi in lại biết đâu tam sao thất bổn. Cụ Trần Trọng Kim ghi chú là đã tham khảo Đại Nam thực lục tiền biên. Đây là một văn bản sử học chính thức và quan trọng của Nguyễn triều, độ chính xác có thể xem là tuyệt đối.


 H.2

2- May thay, tra cứu qua Google, người viết gặp đươc bản scan cuốn Đại Nam Thực lục tiền biên. Trong bản scan cuốn Đại Nam Thực lục tiền biên.Q.1, tờ 6 do Nguyễn triều Quốc Sử quán biên soạn mà Viện Sử học đã dày công chuyển sang Việt ngữ, người viết đã chụp lại ảnh sau (H.3):

   H.3

Đoạn văn trong ảnh này đầy đủ là “Thượng phủ tuần quân dân, thu dụng hào kiệt, khinh dao bạc phú, nhân tâm duyệt phục, thời xưng Tiên Chúa. Đế nghiệp chi hưng thực cơ ư thử. 上 撫 循 軍,收 用 豪 傑, 輕 徭 薄 赋, 人 心 悅 服,時 稱 僊 主. 帝 業 之 興 寔 基 於 此.”(Bản dịch của Viện Sử học ở trên). Trong đoạn này, từ “Tiên chúa” được khắc bản gỗ là  . Chữ nguyên là chữ (Hán Việt tự điển, Thiều Chửu, tr.37). Đại Nam thực lục của Quốc sử quán thì chắc chắn là chính xác rồi. Hơn nữa các bản khắc gỗ này hiện còn được lưu trữ.

Đến đây, chúng ta đủ cứ liệu để kết luận rằng Chúa Tiên () hay Tiên Chúa là danh xưng dành cho Ngài Nguyễn Hoàng với ý nghĩa rằng Ngài nhân hậu từ ái, thông tuệ giỏi giang, lắm phép thần thông và đã cứu giúp dân chúng như các vị tiên trong thần thoại.

Nếu không có Chúa Tiên Nguyễn Hoàng vào Nam, làm gì có nghiệp Chúa Đàng Trong và chúng ta làm sao có một giang sơn rộng lớn xinh đẹp như hôm nay. Xưng tụng như thế là một cách tri ân đối người cầm quyền có công lớn với dân tộc và Tổ Quốc. Thật chí lí thay!

Tháng 9.2013

(Đã đăng ở tạp chí Huế Xưa &Nay số 120 th. 11-12/2013)


71 nhận xét:

  1. “Nếu Bắc tiến được thì tốt nhất, bằng không giữ vững đất Thuận Quảng và mở mang bờ cõi về phía nam.” Nếu không nhờ câu di huấn này có lẽ lãnh thổ VN chỉ dừng ở Đèo Cả, vì lúc đó vương quốc Cham-pa còn rất hùng mạnh. Có đúng không?

    Trả lờiXóa

  2. Tôi đăng trên VĂN NGHỆ QUẢNG TRỊ bác Vĩnh Ba nhé!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Đồng ý. Như thế nhiều bạn gv và hs Nguyễn Hoàng đục hơn. Cám ơn lắm.

      Xóa
  3. Em ko phai la hoc Sinh Nguyen Hoang nhung cung rat qui ngoi truong nay vi co nhieu ban tai hoa xuat than tu do

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Người Quảng Trị rất tài hoa. Nhiều danh nhân, văn sĩ, thi sĩ,... xuất thân từ đây.

      Xóa
  4. Đi lòng vòng mãi đến hôm nay mới vào được nhà anh
    Chúc anh luôn vui khỏe và bình an

    Trả lờiXóa
  5. mở mang đầu óc! cảm ơn tg bài biết!

    Trả lờiXóa
  6. Một bài viết rất có giá trị. Anh cho em hỏi thêm: có đúng việc Nguyễn Hoàng Nam tiến là nhờ sự mách bảo của Nguyễn Bỉnh Khiêm: "Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân" không anh? Em đọc sách thấy nói như vậy đấy.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Có lẽ như vậy vì cụ Trạng Trình rất giỏi lý số. Tuy nhiên, định hướng là thế nhưng công lao thực hiện mới đáng kể. Chúng ta cần tri ân các tiền nhân đã khai phá mở mang giữ gìn giang sơn này.

      Xóa
    2. Mấy dzụ "tương truyền..." (tương truyền Nguyễn Hoàng trước khi vào Nam đã cử thân tín đến nhà hỏi cụ Trình quốc công NBK) thì cần giữ ở mức "tương truyền" (nghe nói/ nghe đồn...). Lâu nay nhiều người đã hóa phép từ "tương truyền" thành "chính thế", điều này cực kỳ nguy hại. Tôi đủ chứng cứ để chứng minh cái gọi là "tương truyền" hỏi cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm và cụ nhìn ra hòn giả sơn vừa cười vừa trả lời "hoành sơn nhất đái vạn đại dung thân" chỉ là chiêu chính trị để nâng tầm, chứ thực sự không hề có điều đó.

      Xóa
  7. Cảm ơn anh.Bấy nay em vẫn còn phân vân giữa hai cách giải thích trên.Chúc anh luôn vui khỏe!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. May mà còn có bản chữ Hán của Đại Nam thực lục tiền biên.

      Xóa
  8. bài viết đầy tâm huyết, công phu, có giá trị lịch sử cần lưu lại nhất là đối với ngành giáo dục, riêng Mộc lại biết thêm chữ "tiên" có nhiều nghĩa, nhiều ý rất hay, thích nhất là "tiên phong" anh ạ, kính chúc anh sức khỏe và ngày càng có nhìu bài viết hay nhé!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Người xưa hay dùng cụm từ "tiên phong đạo cốt" nghĩa là có phong cách như vị tiên và có cốt cách như một đạo sĩ. Bây giờ "tiên phong" thường chỉ hiểu là đi trước, xung phong trước như tướng tiên phong, đội quân tiên phong,...
      Học Hán Việt nhiều rất có lợi cho nghề viết lách.

      Xóa
  9. Một tư liệu thật đáng quý anh ạ ! Lịch sử vẫn giữ được quả là khâm phục

    Chiều mai em có 1 đám cưới bạn ở Huế, lâu lắm rồi em chưa vào Huế thương, mai phải đi mới được , đám cưới tổ chức tại Nguyễn Sinh Cung Huế anh ạ ! Em chào anh trước kẻo vào đó ko gặp được anh, về kể anh lại bảo em lơ anh hi hi

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Mình đoán là nhà hang BÁCH HỶ hoặc CUNG HỶ. Đường này nhiều chỗ làm tiệc đám cưới rất đẹp. Chúc bạn ăn ngon, vui với bạn bè. Tiện thì anh em mình uống cà phê với nhau. Đt của mình 0906267129.

      Xóa
  10. Ừ, cũng lạ. Có người vô êm ru. Có người năm sáu lần mới được, lại chờ rất lâu. Botay.

    Trả lờiXóa
  11. Bài viết rất công phu...xin trân trọng cám ơn tác giả đã nghiên cứu.....

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Ghé chơi nhiều lên chứ. Rất mong bạn đọc các bài khác và còm góp ý.

      Xóa
  12. bài viết thật kỳ công và bổ ích anh à! giáo hiểu ra nhiều điều, rất cần trong việc giảng dạy. cảm ơn anh nhiều!

    Trả lờiXóa
  13. Chữ Tiên giải thích là tiên ( ông tiên) thì chuẩn hơn vì bộ nhân cạnh chữ sơn (là núi), theo LV hiểu thì vậy

    Trả lờiXóa
  14. THẬT TUYỆT ANH V3 ƠI . CHÚC ANH KHỎE ĐỂ ĐỌC ĐƯỢC NHIỀU BÀI VIẾT HAY TỪ ANH .

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Dân chúng không bao giờ quên ơn người có công với đất nước. Đó là đạo lý muôn đời.

      Xóa
  15. Hôm đi Huế thương ăn cưới, khổ thân cho khách đường xa hu hu, trước khi đi em nghe bà con bảo vô Huế thương mà ăn đám cưới thì đi muộn chứ đừng đi sớm chờ đọa luôn đó, y như rằng, thiếp mời lúc 4.30 chiều mà đến gần 6 giờ chiều tiệc cưới mới bắt đầu cử hành anh ạ ! Trời khi mưa lại tối rồi nên em ko dám gọi anh đó mà, để lần khác vào Huế lại rảnh em sẽ a lô anh nhé ! Hì hì

    Em ra đến Đông Hà lại cũng 9 giờ tối, khiếp thật
    Tuần mới chúc anh vui khỏe nha !

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Ngoài em cưới đúng giờ lắm anh ạ ! Cứ đúng giờ mời trong thiệp là cử hành , còn ai đi muộn đến sau ngồi sau, nhà hàng đó là nhà hàng Đồng Khánh . 86 Nguyễn Sinh Cung anh ạ (~_~)

      Xóa
    2. Dọn trễ là thói xấu của dân ta. Mình viết trong bài "Văn hóa đám cưới" rồi. Nhớ không? Thôi thì dịp khác. À, mới vào EMT mà chỉ thấy được cái tên bài. Xuống dưới mấy cũng không được. Chán!

      Xóa
    3. Anh ép níc chị ấy đi, có trong nhà anh rồi thì bấm vào bài vô tư mà anh ơi ?

      http://enmuathu.blogspot.com/2013/09/trung-thu-ta-va-em.html

      Xóa
    4. Chưa biế ép níc cách răng đây. Lò mò cái đã.

      Xóa
    5. "Hôm đi Huế thương ăn cưới" Nói rứa mà có biết tui tên Huế không hè! Cảm động quá! Để xem, lúc mô ra Đông Hà cưới vợ Đông Hà cái đã! (mình thích cưới đúng giờ mà)

      Xóa
  16. Phải ép níc giống như bên nhà em có cột blog bạn bè phía bên trái nhà đó anh, cái khoản nhà spot em ko biết làm, toàn cao tăng sư phụ làm cho em đó anh ạ ! Có đường linh ép nhà bạn bè rồi anh chỉ cần bấm là vào nhà bạn uống nước trà chứ ko phải leo tường rào vô vừa mệt lại vừa mất công mất sức, đùa tí cho vui anh đừng trách nhé !

    Chúc anh ngày mới an lành, thành đạt (~_~)

    Trả lờiXóa
  17. Một tư liệu quý báu để bổ sung kiến thức sử cho mọi người.Qua bài này EMT được hiểu rõ thêm về công lao của Chúa Nguyễn Hoàng .
    Cám ơn anh VB đã chia sẻ đến độc giả .
    EMT thấy anh đã có 3 bảng Danh sách Blog của Tôi , anh để 1 bảng và thêm đ.chỉ các bạn khác .
    Chúc anh luôn an vui .

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Hi hi! Mình thì không chộ Danh sách mô cả. EMT chỉ mình cách làm cho nó hiện ra để mình click vào. Mà xóa bớt 02 cái thì mần rang?

      Xóa
  18. Bài viết của anh rất công phu, đây là một tư liệu chính xác. Không ngờ thầy giáo dạy Anh văn mà cũng thông thạo chữ Hán.
    Chúc anh dồi dào sức khỏe và có thêm những bài khảo cứu hay.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Hồi trước, nền giáo dục cũ dạy tào lao lắm, dạy đủ thứ táp nham. Nhờ vậy nên mình biết được 03 ngoại ngữ" Anh, Pháp và Hán văn. Nghĩ lại thwcj buồn cười!

      Xóa
    2. Nhờ thời đó dạy " tào lao" nên mới có nhiều người tài thật sự!

      Xóa
    3. Hồi đó đi học vui lắm. Chừ tụi nhỏ chúng nó có nhiều trò chơi nên chơi nhiều hơn học.

      Xóa
  19. Hôm nay mới biết anh là giáo viên anh văn, lần đầu tiên đọc bài điếu văn của anh không thể ngờ anh dạy anh văn.
    Chúc anh ngày an vui ấm áp nhé,

    Trả lờiXóa
  20. Mệ mà viết về lịch sử Nguyễn triều là tuyệt vời rồi!

    Trả lờiXóa
  21. Red chúc bác và gia đình trung thu vui vẻ ạ!

    Trả lờiXóa
  22. Tối ni đúng rằm trung thu
    Chúc anh vui khỏe đón chị Hằng xuống chơi (~_~)

    Trả lờiXóa
  23. Em qua thăm anh. Đọc chuyện các vua chúa nhà Nguyễn, em phục nhất Vua Duy Tân, nhất là những câu ông đối đáp với bọn Pháp lúc bấy giờ. Em đọc khá nhiều về Nam Phương Hoàng Hậu. Em thấy thương người phụ nữ này.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Vua Gia Long, vua Minh Mạng đều là những bậc minh quân nữa chứ. Đó là nhìn theo thời kỳ quân chủ phong kiến.

      Xóa
  24. Vĩnh Ba là nhà nghiên cứu lịch sử thì tuyệt vời.

    Trả lờiXóa
  25. Thầy ơi -ban đầu thì Chúa Nguyễn Hoàng được cử vào trấn thủ thôi nhỉ -có tài liệu nào chính thức phong Chúa không thầy ?
    .
    Chúc thầy khang an -

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Không có sắc phong nào phong Chúa cho NH. Đó chỉ là tên dân gian xưng tụng Ngài. Chúa Trịnh cũng vậy.

      Xóa
  26. "Từ thủa mang gươm đi mở đất. Ngàn năm thương nhớ đất Thăng Long" câu ca ấy dường như nói về chuyện "chua Tiên" mở đật. Tiền xin phép bạn đưa bài này lên Blog "người vô học" né. Cám ơn

    Trả lờiXóa
  27. Tui cũng rứa. Vào nhà ai thì ngọt xớt nhưng vào nhà BD thì khổ sở trăm bề và mất nhiều thời gian nhưng chưa chắc đã được việc. Cừ viết vài dòng là nhảy một cái, mất tăm mấy hàng chữ đã viết, Nhưng thường thì màng hình đứng sững hay cực kỳ chậm.

    Trả lờiXóa
  28. Cám ơn. Vậy là mất chục năm nay mình BIẾT sai, nhưng có vẻ nhiều người cũng hiểu như tui thôi!

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Đúng như anh nói. Mấy Mệ hoàng tộc và tôn thất cũng hiểu nhầm.

      Xóa
  29. Mình thị bị 02 nhà: EMT và BD. Đổ quạu.

    Trả lờiXóa
  30. Thế là anh VB đã giải thích sự sâu sắc, đa dạng cuả từ Hán việt rất kỳ công nhưng lại rất nhẹ nhàng và ý nghĩa, thật là good.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Không gì sunh sướng bang được người đẹp cao nguyên khen ngợi. Cám ơn bạn. Hôm Kế lên ĐL đột xuất, Kế không báo cho mình nên kg có quà cho anh em trên đó. Chúc vui!

      Xóa
    2. Cảm ơn ông anh đã "hâm nóng thời thiếu nữ" cho QQ, còn quà thì cứ đợi đấy, mai mốt về Huế QQ sẽ đòi gấp đôi hi hi ... Chúc ngày mới thật vui nha anh !

      Xóa
  31. Rất bổ ích và lý thú! Cảm ơn anh nhé!

    Trả lờiXóa