Văn tế thảm họa cá chết tại 4 tỉnh miền Trung

Hỡi ơi,

Mới bơi tung tăng,

Nay nằm trơ ngó.

Mắt vô hồn tựa trúng phong tà,

Thân bất động dường vương độc tố.

Bờ sâu bờ cạn tanh tao xác cá, cá đâu lắm thế, kín một vùng biển đẹp ngày nao,

Bãi nhỏ bãi to chất ngất vỏ nghêu, nghêu mô nhiều ri, dồn khắp cả sân xinh thuở đó.

Trời cao thăm thẳm, oan khiên này biết có ai hay,

Biển rộng thênh thang, thảm họa đó hầu chưa kẻ tỏ.

Nhớ linh xưa,

Trong xanh biển rộng, cá từng bầy thong dong vui cuộc sống, hề ngư thủy tương phùng¹.

Mát mẻ nước sâu, ngư bao loại thư thả hưởng hương đời, hề long vân hội ngộ².

Cửa Tùng, Cửa Việt³,… hàng dương gọi gió, mây vẫn trời xa

Kỳ Phú, Thiên Cầm³,… bờ cát đợi triều, khách chìm mộng nhỏ.

Cua mực cá tôm tươi ngọt, sắp tràn bàn tiệc, người người được buổi hân hoan,

Trẻ già trai gái khỏe vui, nâng chén men say, kẻ kẻ quên thời lao khổ.

Mừng trúng mối thuyền ghe trĩu nặng, đội sau chen đội trước cặp sát bến cầu,

Vui được mùa cá mực tươi xanh, xe ngắn tiếp xe dài tuôn về thị phố.

Quê hương đó ôi bao trìu mến, gấm vóc trăm nơi,

Biển đảo kìa quá đỗi thương yêu, bạc vàng muôn chỗ.

Ngàn đời nay, cá dưỡng nuôi dân Việt, tình tựa thể mẹ con,

Muôn kiếp rồi, biển bảo hộ người Nam, nghĩa khác nào ông bố.

Có ai ngờ.

Tháng Tư quang mây,

Miền Trung đứng gió,

Kỳ Anh, Quảng Trạch,… trắng bờ thây nổi, nào thu, nào ngừ, nào sòng, nào nục, chuyện trăm năm mới thấy đã kinh,

Quảng Trị, Thừa Thiên,… đen kịt vỏ đùn, ấy nghêu, ấy hàu, ấy ốc, ấy cua, việc mấy thuở xảy ra quá sợ.

Cá mắt trợn phơi mang

Ngao xác tiêu trơ vỏ.

Con dưới đáy như hanh, như đục trồi đầu lên, thối bụng sứt vây,

Đứa trong lồng ấy bớp, ấy hồng phơi lưng ngửa, xếp vi nguyên sọ.

Thoạt nhìn qua, dân hồn rớt tâm run,

Thôi chi nữa, thuyền mái treo lái bỏ.

Chu giám đốc⁴ đã phán, cá hay thép hãy nên chọn một, này mấy chú dân mình,

Võ thứ trưởng⁵ lại bàn, chết hoặc sống ấy bởi nhiều nhân, kìa bao lần triều đỏ.

Đúng quy trình, Formosa xả thải ngoài Vũng Áng⁶, nhưng liệu có dây dưa?

Theo hải lưu, kim loại nặng trôi mô về Lập An⁷, sao mà nghe cắc cớ.

Ba bốn bộ xúm vô nghiên cứu, đang mãi luận bàn,

Năm sáu quan lên tiếng an dân⁸, hẳn nhiều cơ sở.

Một tháng tròn,

Thuyền nằm bờ tưởng đã quen thân,

Dân treo niêu những toan chạy nợ.

Quán hàng vắng hoắc, nhà bán buôn sỉ lẻ ven miền, thấy đã so vai,

Ghe lưới khô rang, bạn thương lái đầu mối quanh vùng, cũng đành trơ mỏ.

Cá đã chết, san hô cũng chết, biển sẽ chết, chết cả một chùm,

Chim đang tiêu, hải tảo dần tiêu, người e tiêu, tiêu luôn cả ổ.

Nhiễm độc môi sinh,

Tàn suy thủy thổ.

Vạn hộ ngẩng đầu mong đợi, được thấy cái nguyên nhân,

Trăm phương dướn cổ ngóng trông, trên vang lời công bố.

Thôi thôi,

Xét cho cùng, ngươi chết, lỗi chẳng do ngươi.

Suy tới gốc, họ làm, tội là tại họ⁹.

Di căn thế nào, xin thủy tộc đừng tiêu,

Hậu hoạn ra sao, cầu dân Nam hết khổ.

Bọn tàn độc hoàng thiên có mắt, chảo dầu lò lửa, địa ngục chực chờ,

Quân vô lương công lý sẵn gươm, móng ngựa sân tòa, pháp đình sẽ mở.

Ô hô,

Nay ngươi, ta đọc tế văn,

Mai ta, ai người điếu giỗ.

Tưởng chuyện bách niên,

Đau lòng thiên cổ.

Vốn cũng sinh linh một kiếp, cầu các ngươi sớm tới cõi vãng sanh,

Nếu có duyên nghiệp bao đời, mong chúng bạn chóng qua thuyền siêu độ.

Kính nay,

Bát trầm tạp khói lên phơ phất, cao thấp ngoài hiên

Lọ hoa vườn cặm vội ngả nghièng, héo tươi trước gió.

Bát cháo gạo mùa

Dĩa khô nục cộ¹⁰.

Hồn nào có linh,

Xin về hưởng cỗ.

Ngày 15.5.2016

Nguyễn Phúc Vĩnh Ba.

Chú thích:

1.      Ngư thủy tương phùng: Cá nước gặp nhau, chỉ sự gặp gỡ phù hợp và tương ứng.

2.      Long vân hội ngộ: Rồng gặp mây, chỉ sự gặp môi trường thích hợp.

3.      Kỳ Phú, Thiên Cầm, Cửa Tùng, Cửa Việt tên các bãi biển nổi tiếng ở Hà Tĩnh, Quảng Trị.

4.      Chu Xuân Phàm, giám đốc đối ngoại Formosa, tức khu công nghiệp luyện thép ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh, tuyên bố giữa cá hay thép người Việt Nam chỉ có thể chọn một thứ.

5.      Võ Tuấn Nhân, thứ trưởng bộ Tài Nguyên Môi Trường cho rằng cá chết vì thủy triều đỏ và độc tố hóa học thải ra từ hoạt động của con người.

6.      Vũng Áng, Kỳ Anh, Hà Tĩnh là nơi khu công nghiệp Formosa xây cơ sở. Việc Formosa xả thải ngầm thì Bộ trưởng TN-MT Trần Hồng Hà cho rằng không đúng theo pháp luật Việt Nam quy định.

7.      Theo báo cáo của Sở TN-MT Thừa Thiên Huế, kim loại nặng Crom ở đầm Lập An, Lăng Cô, Thừa Thiên Huế gấp 9 lần mức cho phép.

8.      Ông Đặng Ngọc Sơn, phó chủ tịch tỉnh Hà Tĩnh nói ăn hải sản và tắm ở biển Hà Tĩnh là an toàn. Ông Huỳnh Ngọc Thơ, chủ tịch thành phố Đà Nẵng đã tổ chức tắm biển và ăn hải sản cùng cán bộ.

9.      Thủ phạm gây ô nhiễm môi sinh mà tới nay Nhà Nước ta vẫn tìm chưa ra.

10.   Cộ: cũ, phương ngữ Bình Trị Thiên,